Termin "budynku cyrkularnego" jest aktualnie bardzo modny, ale jak go rzeczywiście zdefiniować? 🤔
Na pytania odnośnie gospodarki o obiegu zamkniętym odpowiedział Dawid Franke - Project Specialist odpowiedzialny m.in. za realizację zadań w projekcie Circon.
Czym jest cyrkularny budynek?
Obecnie nadmiernie używa się terminu "budynku cyrkularnego", chociaż podejmowane działania w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym nie zawsze to potwierdzają. Dlatego kluczowe jest precyzyjne określenie definicji i warunków, które pozwolą ustalić, czy budynek zasługuje na miano cyrkularnego. Jednak w tym kontekście sprawa nie jest jednoznaczna, gdyż cyrkularność w budownictwie może przejawiać się na wielu płaszczyznach.
Pierwszym z tych aspektów jest jakość środowiskowa używanych materiałów. Idealnie, materiały powinny pochodzić z ponownego wykorzystania lub zawierać największy możliwy udział materiałów z recyklingu. Tego rodzaju praktyki bezpośrednio przyczyniają się do ograniczenia wykorzystania surowców pierwotnych oraz redukcji ilości odpadów. Istotny jest także aspekt ponownego wykorzystania materiałów w przyszłości, gdy budynek przestanie być użyteczny. Aby to osiągnąć, niezbędne jest odpowiednie zaprojektowanie konstrukcji budynku oraz stosowanie wyrobów budowlanych, które umożliwiają ich demontaż bez uszkodzeń.
W kontekście ograniczania zużycia zasobów istotne są również intensywne wykorzystanie powierzchni w czasie eksploatacji oraz możliwość adaptacji budynku do innych funkcji, niż te pierwotnie planowane. Takie praktyki nie tylko zwiększają potencjał budynku, ale również pozwalają zmniejszyć potrzebę wznoszenia nowych konstrukcji. Biorąc pod uwagę te wszystkie aspekty, zauważalne jest, że cyrkularnemu budynkowi stawiane są liczne warunki. W związku z tym, opracowanie definicji obejmującej wszystkie elementy jest zadaniem skomplikowanym. W ramach projektu „CIRCON - Gospodarka o obiegu zamkniętym w budownictwie: ekoprojektowanie budynków cyrkularnych” powstało obszerne opracowanie, w którym zawarta jest między innymi następująca definicja:
„Budynek cyrkularny to budynek, który w całym cyklu życia nie zubaża zasobów nieodnawialnych Ziemi i nie powoduje degradacji ekosystemu.”
Powyższa definicja przedstawia idealny pod względem cyrkularności budynek, a więc taki, który zawiera wszystkie aspekty cyrkularności budynku. Jednakże taka sytuacja jest prawie nierealna, dlatego powinno się określać poziom cyrkularności budynku, do czego niezbędna ocena za pomocą określonych wskaźników.
Jak ocenić cyrkularność budynku? - Wskaźniki cyrkulaności
W wspomnianym wcześniej Kompendium przedstawiono system oceny cyrkularności budynku w całym cyklu życia. To innowacyjna propozycja wskaźników, które umożliwiają określenie poziomu cyrkularności w różnych aspektach. Kluczowym elementem tej metodyki jest wykorzystanie wskaźnika potencjału zubożania zasobów pierwotnych – ADP. Wskaźnik ten bazuje na stwierdzonych zasobach i ich rocznym wydobyciu, określając, w jakim stopniu zastosowanie materiałów zawierających dany surowiec przyczynia się do zubożania zasobów Ziemi.
ADP jest parametrem łatwo dostępnym, znajdującym się w deklaracjach środowiskowych wyrobów budowlanych typu trzeciego oraz dostępny w postaci danych generycznych. W obszarze materiałowym wskaźniki uwzględniają różne procesy odzysku materiałów, takie jak ponowne użycie, upcykling, recykling i downcykling. Jest to zatem kompleksowa ocena wpływu zastosowanych wyrobów budowlanych na zubożanie zasobów pierwotnych obejmuje wartość środowiskową materiałów i różne formy odzysku.W zestawie wskaźników uwzględniono również kwestie współużytkowania powierzchni i możliwości łatwej adaptacji budynku.
Wskaźniki dotyczące materiałów i obszaru funkcjonalnego mogą być agregowane do wskaźnika cyrkularności, który ocenia, w jakim stopniu obiekt wpisuje się w definicję budynku cyrkularnego. Proponowana metodyka stanowi nowe podejście do tematu, uzupełniając analizy środowiskowe, ekonomiczne i techniczne o aspekt cyrkularności.
Projektowanie zgodne z zasadami GOZ - czym się kierować i co jest najważniejsze?
W projektowaniu cyrkularnym priorytetem jest efektywne gospodarowanie zasobami. Dlatego należy podejmować działania, które maksymalnie wykorzystują już istniejące zasoby budowlane. Zasada ta powinna być uwzględniana już na etapie wyboru lokalizacji, unikając zaawansowanych prac związanych z budową nowej infrastruktury przyłączeniowej. Jeśli na terenie inwestycji istnieją istniejące budynki, warto rozważyć ich ponowne wykorzystanie. Doskonałym przykładem takiego podejścia jest budynek Alliander HQ w Duiven, Holandia, który przeszedł proces renowacji, łącząc różne obiekty poprzez duże atrium.
W przypadku budowy nowych obiektów, należy priorytetowo wykorzystywać materiały pochodzące z ponownego użycia. Brak możliwości pozyskania takich materiałów powinien skłonić do korzystania z wyrobów budowlanych zawierających materiały z recyklingu. Warto podkreślić, że cyrkularność nie ogranicza się jedynie do elementów wyposażenia, lecz dotyczy głównie strukturalnych komponentów budynku. Przykładem tego podejścia jest budynek CIRCL w Amsterdamie, gdzie zastosowano zasady cyrkularności na niemal każdym etapie, stanowiąc inspirację dla nowych projektów.
Kluczowym aspektem jest również projektowanie umożliwiające demontaż budynku w sposób, który umożliwia ponowne wykorzystanie jego komponentów. Jednakże tutaj pojawia się pytanie, czy nie powinniśmy budować w sposób zapewniający jak najdłuższe życie budynku? To pod względem cyrkularności stanowi najbardziej efektywne rozwiązanie, szczególnie jeżeli zapewnimy możliwość adaptacji budynku do innych funkcji. Jednakże takie podejście nie jest każdorazowo idealnym rozwiązaniem. Dobrym przykładem demontowalnych budynków, są tymczasowe obiekty dla szkół, których konieczna jest renowacja lub rozbudowa. Powstaje wtedy konieczność zapewnienia przestrzeni dla uczniów na czas remont. W tym celu można wykorzystać konstrukcje modułowe. Wzniesienie takiego obiektu trwa zazwyczaj kilka miesięcy. Jeżeli docelowy budynek jest już ukończony, moduły z łatwością można rozłączyć i wykorzystać do innych celów.
Jak można zauważyć aspektów cyrkularności jak i dobrych praktyk jest wiele, a każdy z nich wymaga wdrożenia zaawansowanych technologii i rozwiązań. Jest to natomiast ogromna szansa na rozwój nowych modeli biznesowych, które mogą zapewnić korzyści ekonomiczne, ale również pozwolą na budowanie silnej i niezależnej surowcowo gospodarki.